علوم تربیتی و آموزشی

 
چکیده
تحولات بي حد و حصر در بنيان هاي جوامع ،كه بر اثر حركت از دوران گذار به سمت زندگي ماشيني و صنعتي رخ داده، به پديد آمدن شكاف هايي منجر شده كه انسان هاي امروز را ناگزير از همنواسازي خود با شرايط جديد كرده است. در چنين فضايي، بحران هايي پيش روي افراد پديد مي آيد كه اگر متوقف نشود دنياي روحي ، رواني آنها را متلاطم مي كند. آسيب هاي اجتماعي و روحي و رواني از جمله طلاق، اعتياد، خودكشي ، مشكلات تحصيلي، اختلافات خانوادگي، نارضايتي شغلي، اضطراب ، افسردگي و.....محصول تحولات زندگي صنعتي اند.سؤال اينجاست كه در كنار توسعه شگفت انگيز علوم و فنون دانش امروز چه چيزي بايد بتواند پاسخگوي بحران هاي روحي ،رواني انسان ها باشد؟ بحران هايي كه متعاقب پيشرفت علوم و تكنولوژي بر انسان ها رخ نموده است . در پاسخ به اين سؤال علم « مشاوره و روانشناسي » قد علم مي كندمشاوره از تمامي فعاليتهاي اخلاقي تشكيل يافته است كه در آن مشاور متعهد، تلاش مي كند تا به مراجع كمك كند تا به آن دسته از رفتارهايي بپردازد كه بتواند به حل مشكلات و مسائل اومنجر شوند. ازطريق مشاوره و راهنمايي فرد نه تنها وضع فعلي خود رادرك مي كند،بلكه از آنچه كه به صورت آن در خواهدآمدنيز آگاه مي شود.راجرز معتقد است كه هدف بيشتر مشاغل ياري دهنده كه شامل مشاوره وراهنمايي نيز مي شود،افزايش رشد شخصي ورواني فرد در مسير رشد اجتماعي است.هم چنين ازطريق « خدمات راهنمايي ومشاوره »مي توان تواناييها ونيز محدوديت هاي دانش آموزان راشناخت واز امكانات موجود حداكثر استفاده را به عمل آورد.مشاور تحصيلي با شناخت دانش آموزان در زمينه هاي گوناگون مي تواند آنان را به رشته هاي تحصيلي مناسب راهنمايي كندوآنان را در حل مشكلات ياري دهد. اهداف آموزش وپرورش زماني تحقق خواهند يافت كه برنامه ها و محتواي آموزشي با توجه به نيازها وامكانات دانش آموزان تهيه و اجرا گردند. .در مقاله حاضرپس از ذكر مقدمه اي چند د رقسمت تجزيه وتحليل مطالب به ترتيب به فايده و اهميت مشاوره،تاريخچه ي راهنمايي و مشاوره،تعاريف راهنمايي و مشاوره،اهداف مشاوره وراهنمايي،ضرورت مشاوره در مدارس ،مشاوره وراهنمايي در نظام آموزش و پرورش ، نقش مشاور در مدارس،امور تحصيلي،تأمين بهداشت رواني،دانش آموزان و مهم ترين وظايف كادر آموزشي در برابر برنامه مشاوره و راهنمايي پرداخته شده است.
 
 
 
 
 
 
مقدمهانسان تنها موجودي است كه با همنوعان خودبه تبادل نظر مي پردازد وبراي شناخت وحل مشكلات خود با آنان مشورت وازراهنمايي آنان استفاده مي كند .راهنمايي ومشورت درطول زندگي آدميان مطرح بوده وآنان باكساني كه مورد قبول واعتمادشان بوده مشورت مي كرده اند .باتوسعه علوم انساني ورشدعلوم رفتاري به راهنمايي ومشاوره به عنوان شاخه اي مستقل ازعلوم رفتاري توجه شد. امروزه راهنمايي ومشاوره به صورت حرفه اي ياورانه براي كمك به افرادي است كه دررشد،سازگاري ،تصميم گيري،روابط خانوادگي،مهارتهاي اجتماعي وشيوه زندگي مشكلاتي دارند ومشاوره به اين افراد كمك مي كند تاراه حل مناسبي براي مشكلات بيابند.
اهميت مشاوره و مشورت در دين مقدس اسلام كراراً مورد توجه ائمه ي اطهار و بزرگان دين قرار گرفته است .بشر امروز در يك دوره ي پيچيده زندگي مي كند ، يكي از مشخصات اين دوره ، تخصصي شدن مسائل و وابستگي افراد به يكديگر جهت استفاده از تخصص آنها براي تداوم يك زندگي متعادل است . لذت بردن از زندگي شخصي و رشد و تعالي شخصيت ، شكوفا نمودن استعدادها و ارضاي نيازها ، اعم از نيازهاي اوليه ي جسماني ، نياز به امنيت و آرامش ، نياز به تعلق نياز به دوست داشتن و دوست داشته شدن ، نياز به احترام و نياز به شكوفايي در دنياي امروز فرايند ساده اي نيست ، در تمام اين مراحل به مشاور و مشاوره نيازاست .وظيفه نهاد آموزش و پرورش ، در آماده كردن دانش آموزاني كه نيروي انساني فردا تلقي مي شوند ، براي مواجهه و سازگاري با مقتضيات قرن بيست و يكم كه از حساسيت ويژه اي برخوردار است بسيار حساس و سنگين است . اضطراب ، افسردگي ، سوء مصرف مواد مخدر ، رفتارهاي نابهنجار ، مشكلات تحصيلي ، گرايش ارتباط با جنس مخالف از عمده ترين مشكلات رواني اجتماعي دانش آموزان است ، اهداف آموزش وپرورش زماني تحقق خواهند يافت كه برنامه ها و محتواي آموزشي با توجه به نيازها وامكانات دانش آموزان تهيه و اجرا گردند.ازطريق « خدمات راهنمايي ومشاوره »مي توان تواناييها ونيز محدوديت هاي دانش آموزان راشناخت واز امكانات موجود حداكثر استفاده را به عمل آورد.مشاور تحصيلي با شناخت دانش آموزان در زمينه هاي گوناگون مي تواند آنان را به رشته هاي تحصيلي مناسب راهنمايي كندوآنان را در حل مشكلات ياري دهد.گرچه آشنايي معلم با فنون راهنمايي تدريس و عملكرد او را مؤثر وپربار مي سازد،ولي معلم به تنهايي نه مي تواند ونه فرصت داردبه تمام مسائل و مشكلات رواني وخانوادگي وتحصيلي دانش آموزان رسيدگي كندوبراي هر كدام راه حل ارائه دهد.ازاين رو،مشاور تحصيلي با همكاري معلم وخانواده و مسئولان مدرسه مي توانددانش آموزان را در جهت رفع مشكلات تحصيلي و خانوادگي و رواني وتأمينثبات عاطفي ياري دهدونهايتاً نيل به اهداف آموزش وپرورش را ممكن سازد.
 
 
 
ضرورت و اهمیت پژوهش
یکی از موانعی که بر سر راه دانش آموزان مقطع دبیرستان در سال اول راهنمایی وجود دارد و می تواند روند فعالیت تحصیلی آنها را خدشه دار نماید انتخاب رشته تحصیلی است و اگر در این ضرورت توسط راهنمایی تحصیلی مناسب در خصوص انتخاب رشته تحصیلی و گزینش صحیح رهنمون شود می تواند با احساس دلهره ونگرانی نسبت به شغل و رشته خود در دانش اموز می شود.
با توجه به نقس حساس و مهم که مشاور و دانش آموزان با آن مواجه هستند انتخاب رشته تحصیلی می باشد.اگردانش آموزان به طور صحیح هدایت نگردد آینده ای توأم با نگرانی برای انها ایجاد میشود.
بهره گیری از خدمات راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش یک ضرورت اجتناب ناپذیراست.آموزش و پرورش می خواهد زمینه ای را فراهم کند تا تمام استعداد های انسانی که به طور بالقوه در وجود انسان نهفته است به بالفعل تبدیل کند و زمانی به این هدفها در تحقیق خواهیم رسید که دانش آموزان از نظر جسمی و روانی و اخلاقی برای انجام این فعالیتها آمادگی داشته و در حین مشکل که یادگیری او را مختل می سازد که نه معلم فرصت و نه دانش آموز به تنهایی قادر به حل آن مشکل نمی باشد . تنها فردی که می تواند از طریق اصولی اطلاعات معتبر در اختیار دانش آموزان قرار دهد تا مشکلات آنا را کاهش دهد مشاور می باشد.
 مشکلات تحصیلی
عبارت است از فقدان اطلاعات کافی برای انتخاب رشته تحصیلی تغییر دادن رشته تحصیلی ، مسائل و مشکلات مادی ، فقدان استعداد و توانایی برای سازگار شدن با محیط تازه ، مشکل مردودی ، اضطراب و نگرانی و دلهره و وحشت مردود شدن از امتحانات ، چگونگی مطالعه ، ناراحتیهایی که از تنبیهات بدنی ایجاد می شود، انتخاب رشته تحصیلی بدون داشتن استعداد و یا علاقه و رغبت ...... را شامل می شود.
 مشکلات شغلی
عبارت است از عدم انتخاب شغل ، تردید در انتخاب شغل ، انتخاب شغل نامناسب، عدم برنامه ریزی شغلی ، معرفی شغل در هفته مشاغل ، تهیه نشریه یا بروشور شغلی ، عدم شناخت استعدادها و رغبت ها و محدودیتهای خود می باشد.
 
 
 
 
تاریخچه راهنمایی ومشاوره
دربین ممالک صنعتی،امریکای شمالی نخستین کشوری است که درآن مراکز ویژه راهنمایی ومشاوره تأسیس شده وازمیان افرادی که نخستین بار به ایجاد مرکز راهنمایی در آن سرزمین اقدام کرده اند باید از فرانک پاستور نام برد که درسال 1908 اولین مرکز راهنمایی راکه درحقیقت مرکز راهنمایی حرفه ای بود درشهر بوستن تأسیس کرد.سال 1332 را می توان مبدأ شروع راهنمایی به معنی خاص آن در کشور خود بدانیم درسال 1334 دراداره مطالعات وبرنامه ها دایره ای بنام دایره تحقیقات روانشناسی بوجود آمد که به تهیه برخی تستهای هوش وسنجشهای روانی مبادرت کردوسرانجام کنگره های منعقده درتابستانهای 37 و38 راهنمایی درمدارس را امری ضروری تشخیص داده ومرکزراهنمایی در اداره کل تعلیمات متوسطه به وجود آمد. درسال 1347 اداره کل آموزش راهنمایی تحصیلی دروزارت آموزش وپرورش تأسیس گردید ودرسال 59 طی بخشنامه ای برنامه راهنمایی ومراکز مشاوره وراهنمایی تعطیل گردید. از ابتدای سال 67 ضرورت وجود مشاورین درمدارس احساس شد ومجدداً این رشته شروع به جذب دانشجو نمود.
تاریخچه راهنمایی و مشاوره در جهان
واژه راهنمایی تحصـیلی اولـین بـار در سـال 1914 مـیلادی تـوسـط کـلی ( Kelly) و سـپـس تـوسـط بـرونر ( brewer ) از دانشگاه هاروارد گرفته شد. هدف آنان از راهنمایی تحصیلی کمک به دانشجویان برای انتخاب رشته تحصیلی وکسب سازگاری بیشتر با محیط پیرامون بود. در این معنی ، راهنمایی با تعلیم و تربیت از نظر هدف و روش و نتایج تشابه زیادی دارد و تفکیک آنها از یکدیگر ممکن نیست. در سالهای بعد از 1920 میلادی ویلیام پراکتور اظهار داشت که مدارس متوسطه آمریکا به شدت نیازمند به برنامه هایی هستند و مدعی شد که از طریق راهنمایی تحصیلی دانش آموزان باید بتوانند با مدرسه و عوامل زندگی سازگاری بهتر و بیشتری پیدا کنند.
مشاوره تحصیلی در ایران بعد از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای راهنمایی با توجه به اهداف جدید مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و نتیجه آن سیستم معلم – مشاور بود که هم به تدریس و هم به مشاوره می پرداختند. پس از مدتی برای تهیه هدفهای هماهنگ با اهداف انقلاب برنامه راهنمایی و مراکز مشاوره حذف و تعطیل گردید و به جای آن طرح مربیان پرورشی با عنوان متولیان انقلاب در مدارس طرح ریزی و اجرا شد. این طرح به تدریج مسئولان را متوجه نیاز به مشاوره و راهنمایی در مدارس نمود . تا اینکه 1364 هسته های مشاوره و راهنمایی مجدداً در مناطق آموزش و پرورش تأسیس گردید. در حال حاضر برنامه های مشاوره ای مدارس به سمت تخصصی شدن و خدمات مشاوره ای سوق داده شده است و طرحهایی چون طرح احیا نقش مشاوره ای معلمان در حال اجرا است .
 
تعاریف راهنمایی و مشاوره
مطالعه ی نظام های آموزشی جهان نشان می دهد که از خدمات راهنمایی و مشاوره به عنوان تسهیل کننده ی فرایند تعلیم و تربیت در دوره های مختلف تحصیلی به شکل مطلوب سود برده اند. برای راهنمایی تعاریف گوناگونی بیان شده است که ضمن برخوداری از تنوع ،از وجوه مشترکی نیز بهره مند هستند. برای رعایت اختصار و پرهیز از اطاله کلام تنها به یکی از آن تعاریف بسنده می کنیم:راهنمایی کوششی است انسانی ،برای ایجاد حداکثرتوافق ممکن بین خصوصیات فرد مورد راهنمایی و متقضیات فعالیتی ( تحصیلی یا حرفه ای ) که بدان مشغول خواهد شد ( شکوهی 1367 ) .
مفاهیمی که در راهنمایی بکار برده شده است بسیار متنوع و از تنوع دیدگاهی ،بخش عظیمی از فرایند تعلیم و تربیت را شامل می شود . گزاره های ذیل مؤید این موضوع است :
- راهنمایی بخشی از کل جریان تعلیم و تربیت بطور اعم و مدرسه بطور اخص است .
- راهنمایی یک سلسله خدمات و کوشش های منظم و سازمان یافته است .
- منظور از راهنمایی فرد ،کمک به تصمیم گیری آگاهانه وعاقلانه و قرار گرفتن درمسیر رشد و پرورش قوه قضاوت است .
چنانچه راهنمایی را دایره عظیمی از فعالیتهای تربیتی در آموزش و پرورش بدانیم مشاوره به عنوان دایره کوچکتری در قلب آن دایره عظیم جای دارد. به عبارت دیگر یکی از مهمترین خدمات راهنمایی، خدمت مشاوره است.
تعريف مشاورهيكي از جديدترين تعاريف مشاوره عبارتي است كه در سال 1965 توسط كرومبولتز بيان شده است . اومي گويد: مشاوره از تمامي فعاليتهاي اخلاقي تشكيل يافته است كه در آن مشاور متعهد، تلاش مي كند تا به مراجع كمك كند تا به آن دسته از رفتارهايي بپردازد كه بتواند به حل مشكلات و مسائل اومنجر شوند.اما جامع ترين تعريف مشاوره توسط بوركس و استفلر بيان شده است . به گونه اي كه تقريبا به همه جنبه هاي كار يك مشاور در فرايند مشاوره اشاره نموده اند.«مشاوره به رابطه حرفه اي بين يك مشاورآموزش ديده و مراجع دلالت دارد. اين رابطه معمولا ميان دو نفر است . اگر چه بعضي مواقع مشاوره با بيش از دو نفر صورت مي گيرد. اين رابطه براي كمك كردن به مراجعان جهت درك و روشن كردن نظرات آنان در مورد محيط زندگي خود و ياد دادن راه رسيدن به اهداف انتخاب شده فردي از طريق انتخاب راههاي سنجيده و با معناي فردي و حل مشكلات هيجاني وميان فردي برگزار مي شود».
ريشه واژه مشاوره مشاوره، کلمه‌ای عربی و یک مصدر است. معنای واژگانی آن، مشورت کردن و اقدام به تشکیل شورا و مشورت با دیگران استمشاورهدارای ابعاد و انواع بسیار و گسترده‌ای است؛ به طور عمومی‌مشاوره تخصصی از رشته ها و مهارت های زیر مجموعه روانشناسی است.
برخی ابعاد مشاوره عبارتند از:مشاوره تحصیلی، مشاوره خانواده، مشاوره شغلی، مشاوره توانبخشی، مشاوره ژنتیک، و... که در این میان مشاوره ژنتیک از زیر مجموعه های علم روانشناسی نمی‌باشد.
اهداف مشاوره و راهنمایی
در تعاریفی که از راهنمایی به عمل آمده تصریح شده که به فرد کمک شودتا خود را بشناسد.منظور وهدف از اینکه فرد خود را بشناسد این است که با این شناسایی به صورت انسانی مؤثرتر و خلاقتر ودر نتیجه شادمانتر درآید.چنین فردی در معنایی که کارل راجرز بیان داشته به صورت فعالتر ظاهر می گردد.
ازطریق مشاوره و راهنمایی فرد نه تنها وضع فعلی خود رادرک می کند،بلکه از آنچه که به صورت آن در خواهدآمدنیز آگاه می شود.راجرز معتقد است که هدف بیشتر مشاغل یاری دهنده که شامل مشاوره وراهنمایی نیز می شود،افزایش رشد شخصی وروانی فرد در مسیر رشد اجتماعی است.
بدین طریق راهنمایی دارای دو هدف می باشدکه هدف آنی و دیگری هدف غایی و نهایی می باشد.
1.هدف آنی راهنمایی
هدف آنی راهنمایی کمک و راهنمایی فرد در حل مشکلات تحصیلی،خانوادگی واحیاناً شغلی است، که این را علاج واقعه قبل از وقوع مدانند وباعث جلوگیری از اتلاف سرمایه مادی و معنوی فرد در راهی ناشناخته می شود.
2.هدف غایی ونهایی
عبارت است از اینکه فرد خودقادرباشدیا بتواندکه با بینش صحیح به حل مشکلات خویش پرداخته و عاقلانه رفتار نماید.این است که راهنمایی آنی شرط لازم و مکمل راهنمایی غایی ونهایی وخود رهبری می باشد.
از آنجایی که قشر دانش آموز بیش از هر طبقه سنی دیگری نیاز به مشاوره و راهنمایی دارد،لذا بیشترین اهداف این دانش مربوط به مواردی می شود که در مدارس جنمبه عملی به خود می گیرد.معمولاً هدفهای یک دوره تحصیلی به طور به صورت زیر تحقق می یابد:
الف-برنامه های تحصیلی مربوط به آینده
ب-تحصیلات حرفه ای
ج-فعالیت های هنری
د-فعالیت های مربوط به حفظ سلامت جسمی و فکری
ه-رشد علائق اجتماعی
منظور از این اهداف این نیست که تنها دانش آموز در یک یا چند فعالیت مربوط به این هدفها شرکت نماید،بلکه لازم است برنامه راهنمایی تحصیلی به طریقی ترتیب یابد که دانش آموز با هر کدام از این اهداف درگیری فعالانه داشته باشد.به هر طریق،مشاوره و راهنمایی در دوران تحصیل ،اهداف گوناگون و وسیعی را در هر مقطع تحصیلی دنبال می کند.در خانواده و جامعه نیز اهدافی را دنبال می کند که یکی از مهمترین آنها تجدید سازماندهی خود است.
خصوصیات مشاوران
خصوصیاتی که مشاورین را بدین وسیله متمایز ومشخص می سازد، موضوع تحقیق بسیاری از دانشمندان بوده است. این گونه تحقیقات از موقعی که مطالعه نقش و وظیفه مشاور در سال 1960 به وسیله اتحادیه امریکایی کارکنان راهنمایی آغاز شد، گسترش یافته است.در سال 1951،ماورر نوشت که رشد شخصی یا پختگی ،مهمترین خصوصیت مشاوران می باشد،اما روش صحیحی برای ارزیابی آن وجود ندارد.هامرین و پولسون ، مطالعه ای را برای این مسئله به تحقیق گذاشتندکه در آن 91 مشاور،خصوصیاتی را که به نظرشان عمل مشاوره را تسهیل می کرد بیان نمودند. این خصوصیات به ترتیب فراوانی پاسخها به شرح زیر به دست آمده است:
1 .فهم یا میزان درک مشاور
 2.زمینه همدردی در جریان مشاوره
 3.ثبات وپایداری
4.حوصله و بردباری
6.عینیت
 7.صمیمیت
 8.حضور ذهن
 9.انصاف
10.سعه صدر
 11.پاکی و صداقت
12.آرامش
 13.داشتن فکری باز
 14.هوش
 15.تعادل اجتماعی
 16.ابتکار و خلاقیت
اینها خصوصیاتی بودند که در مطالعه و تحقیق هامرین و پولسون به ترتیب اولویت ، توسط مشاوران شرکت کننده در تحقیق (به تفکیک) خاطر نشان شده بودند. اما اتحادیه تعلیم و تربیت و سرپرستی مشاوران، شش خصوصیت ذیل را برای مشاوران قلمداد کرده و لازم می داند:
1. اعتقاد با هر فرد
 2. تعهد در برابر ارزشهای انسانی
 3. آگاهی از دنیا
 4. داشتن فکری باز
 5 . شناخت خود
 6. تعهد حرفه ای
راهنمایی و مشاوره درنظام آموزش وپرورش دونقش راایفا می کند:
1- کمک به فرد فرد دانش آموزان به منظور سازگاری با محیط،حل مسائل ومشکلات شخصی ،بروز وظهور استعدادها ورشد وتکامل آنان
2- کمک به دانش آموزان درانتخاب مناسبترین راه ازنظر رشته های تحصیلی وانتخاب مناسب شغلی وبرنامه ریزی وآمادگی برای زندگی
3-ارائه خدمات راهنمایی اعم از:
1-خدمات اطلاعاتی:منظور از این خدمت عرضه اطلاعات نظام یافته ای است تا دانش آموزان بتوانند آگاهی کافی نسبت به برنامه های درسی،رشته های تحصیلی،مقررات وآئین نامه های امتحانی، امکانات آموزشی،حرفه ای وشغلی بدست آورند.تاازروی بصیرت راههای مناسب راانتخاب کنند.عرضه اطلاعات لازم درزمینه روشهای صحیح مطالعه ویادگیری دروس درمدرسه ،اهمیت وارزش علم آموزی،اهداف وانگیزه های تحصیلی،آداب وروشهای برخورد انسانی درمحیط مدرسه،انواع مسایل مشترک دانش آموزان وچگونگی برخوردبا مسایل وشیوه های تقویت اراده وراههای خودسازی درمدارس بسیاربجا وضروری خواهد بود.
2- خدمات مشاوره ای: هدف از این خدمت درمدارس برقراری ارتباطی اساسی بین دانش آموزان ومشاوران است خدمات مشاوره ای، خودشناسی دانش آموزان راتسهیل می کند ودانش آموزان رایاری می دهد تاازطریق ترکیب وتطبیق اطلاعات مربوط به خود ومحیط ،مشکلات خودرا باز یابندوحل کنندوبه تصمیم گیری مناسب بپردازند. این امر مستلزم وجود مشاورانی است که برای این مهم تربیت وآماده شده اند تا دانش آموزان را درحل مشکلات واتخاذ تصمیم های معقول ومناسب یاری دهند. مشاوران، رکن اصلی وپایه اساسی برنامه راهنمایی هستند.افرادی که براساس دانشهای نظری وتجارب علمی ،صلاحیتهای همه جانبه رابرای کمک به دانش آموزان ورفع مشکلات متعددومتنوع آنان باید داشته باشند . مشاوران مدارس باید علاقه مند به دانش آموزان وآگاه به مراحل رشد وتربیت آنان،واقف به اصول ومبانی روانشناسی،تعلیم وتربیت وجامعه شناسی وقادربه بهره مندی ازاصول وفنون راهنمایی ومشاوره ودارای تجربه کاری باشند. مجموعه تلاش وکوششهایی که به شناخت استعدادها ورغبتهای دانش آموزان منجر می شود یاآنان را درانتخاب رشته های تحصیلی ویا شغلی ورفع مشکلات شخصی وسازشی یاری می دهد جزووظایف مشاوران به حساب می آید. برنامه راهنمایی ومشاوره درمدارس متوسطه در سه بعد تحصیلی،شغلی وتربیتی انجام می گیرد.
فایده و اهمیت مشاوره و راهنمایی
راهنمایی کودکان ونوجوانان وبزرگسالان یک فراگرد بسیار مهم و استثنایی در حل مشکلات و معضلات این طبقات سنی می باشد.ضرورت مشاوره و راهنمایی قبل از هر چیز دیگر، در رابطه با حرفه و شغل و مخصوصاً در نظام جدید آموزش و پرورش مطرح می باشد.
چگونگی تجدید نظر و تغییر یک برنامه تربیتی مفیدوسازنده و خلاق به عنوان یک اصل مسلم در جهت توسعه و پیشرفت فرهنگ وتمدن آشکارشده است.پیدایش انقلاب صنعتی در اروپا وانقلاب در تکنولوژی و فرستادن اقمار مصنوعی به فضا،نیاز مراکز صنعتی به نیروهای ماهری که حداکثر کارایی و بازدهی را داشته باشند، همه وهمه تغییر و تحول را در نظام آموزشی کشورها ضروری ساخته است.
اینکه چرا باید برنامه های آموزش و پرورش تغییر وتحول یابند،و همچنین عوامل پیدایش راهنمایی در آموزش و پرورش مربوط به عللی است که مهمترین آنها افزایش بی رویه ی جمعیت به ویژه جمعیت جوان کشورها و افزایش دانش آموزان و عدم تعادل در توزیع دانش آموزان در رشته ها و شاخه های تحصیلی ،ضرورت برقراری تعادل بین بازار کاروتربیت نیروی انسانی و افت تحصیلی می باشند.
آیا با اضافه کردن چند درس یا ادغام نمودن دو یا چند ماده درسی و یا تغییر نام بعضی از مواد درسی می توان گفت که تغییر به وجود آمده است؟پاسخ این سؤال منفی است .بایدخاطر نشان ساخت که هرگونه اصلاح و تجدید نظر ویا تغییرات اساسی می باید از جمیع جهات مورد توجه قرار گیردو نیز باید مشکلات آن را پیش بینی کرده،راههای رسیدن به این هدفها را جستجونموده وجهت اساسی آن راروشن ساخت.
با توجه به همین نکات است که اهمیت و ضرورت مشاوره و راهنمایی به عنوان یک اصل مهم در جریان تعلیم وتربیت آشکار می گردد.مدرسه به عنوان یک نهاداجتماعی باید متناسب با احتیاجات فردی و مقتضیات جامعه باشد.چون جوامع پیوسته در اثر عوامل مختلف (نظیر جنگ ونزاع،بیماری،عوامل طبیعی ،انقلاب و غیره )تغییر می یابند،مدرسه هم به عنوان یک نهاداجتماعی باید متناسب با تغییرات جامعه تحول یابد.مدارس باید با تحولات فرهنگی،علمی و اجتماعی هماهنگ و همگام باشند وبرای پیشرفت در این زمینه ها،متغیر و متحول گردند.
نقش مشاوردرمدارس
مشاوران باتسهیل جریان رشد همه جانبه ی فرد،آموزش مهارتهای زندگی فردی ،اجتماعی ،کاهش وحذف موانع رشد،خودشناسی ومحیط شناسی وارائه سایر خدمات یاورانه ی روانشناختی درمدارس نقش بسیارحساسی دارند. عمده ترین اهدافی که می توان ازطریق خدمات راهنمایی ومشاوره به آنها دست یافت عبارتند از:
الف:رشد وتوسعه قوای فکری ومعنوی وعقلی دانش آموزانایجاد پیشرفت درکسب مهارتهای مطالعه راهنمایی دانش آموز برای انتخاب رشته های تحصیلی طرح ریزی برای انتخاب دروس،برای ادامه تحصیلات ترغیب دانش آموز برای بهره برداری خویش بینانه وخلاقانه از نیروی خویش
ب: رشد وتوسعه مهارتهای شغلی وحرفه ای دانش آموز
1-     یاری کردن دانش آموزان تا ازتوانائی ها وعلائق حرفه ای خویش آگاه شوند.
2-     یاری کردن دانش آموزان تا ازموقعیتها وفرصتهای استخدامی وشغلی جامعه مطلع شوند.
3-     یاری کردن دانش آموزان تا بر اساس شناسایی خویش وفرصتهای حرفه ای ،به توسعه وپیشرفت در حرفه وشغل خود بپردازندوطرحها وتصمیمات خود را مؤثر سازند.
ج: رشد وتوسعه شخصیت دانش آموز
1.یاری کردن دانش آموز تابرای خود به عنوان عضوی از جامعه احترام قائل شود.
 2- یاری کردن دانش آموز تادرایجاد روابط ومناسبات متقابل ،دارای شایستگی شود.
3- همکاری با معلمان درتدارک محیط سالم ومساعد درکلاس تا به رشد روانی دانش آموزان کمک شود.
 4- ارتباط با والدین به منظور ایجاد شناخت رفتارهای طبیعی ونیازمندیهای روانی جوانان.
نقش مشاور درامور تحصیلی
دانش آموزان درجریان تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می شوند که مشاور می تواند دررفع این مشکلات کمکهای مؤثری به دانش آموزان ارائه دهد که پاره ای ازاین مشکلات را می توان به شرح زیر شمرد.
1- ضعف پایه ی تحصیلی: در مورد چنین دانش آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه ای که ضعف دارد برنامه ریزی کند وبا کمک خانواده ضعف پایه ای اورا جبران کند. فشار آوردن ووادار کردن دانش آموز به زحمات شبانه روزی درسطح بالای تحصیلی بدون توجه به پایه بی فایده است .آماده کردن دانش آموز واولیای وی برای چنین برنامه ای نیاز به جلسات مشاوره ای دارد که متولی آن مشاور مدرسه است.
2- کمبود یانبود انگیزه تحصیلی:دانش آموزانی وجود دارند که ازنظر هوشی درحد طبیعی وظرفیت لازم برای یادگیری را دارند،اما انگیزه ای برای درس خواندن ندارند. درمورد اینگونه دانش آموزان که تعدادشان نیز کم نیست مشاورباید علت تنبلی راجستجو وبرای درس خواندن آنها ایجاد انگیزه کند.تشویق کردن به نحوه های مختلف،ایجادزمینه های موفقیت برای دانش آموز،اورا به هنگام ،تأیید کردن ودرمجموع به کار بردن انگیزه های طبیعی می تواند کارسازباشد. مشاوران با همکاری سایر عوامل آموزشی وپرورشی می توانند درسه سطح پیشگیری اولیه، ثانویه وثالث اقدام به فعالیت نمایند. مدرسه مکان مناسبی برای اجرای برنامه های پیشگیری ازمشکلات روانی و عاطفی است وبخش مهمی ازرسالت مدرسه به آموزش سازگاری عاطفی فرد درزندگی اختصاص دارد.لذا مدرسه بهترین فضا وفرصت برای آموزش ترویج شیوه های سازگاری صحیح درزندگی فردی واجتماعی است .مشاوران دربعد پیگیری اولیه با آموزش مهارتهای زندگی وبا ارائه خدمات راهنمایی ،مشاوره واطلاع رسانی در زمینه های تربیتی،تحصیلی وشغلی وتسهیل روند ارضای نیازهای اساسی دانش آموزان،ازجمله شکوفایی استعدادها وتوانمندیها احساس خود ارزشمندی واعتماد به نفس، خود شناسی وارتقای سلامت روانی آنان نقش مؤثری را ایفا می کند. اینگونه خدمات ازطریق تدریس درس مهارتهای زندگی درقالب ساعت پرورشی،اجرای آزمونها وانجام فرایند هدایت تحصیلی واطلاع رسانی شغلی وآموزش فرایند برنامه ریزی تحصیلی وطرح ریزی شغلی درفرصتهای مناسب اجرا می شود.
نقش مشاوران درتأمین بهداشت روانی دانش آموزان
دانش آموزانی از سلامت روانی برخوردارهستند که اولاٌ خودرا فردی ارزشمند وقابل احترام بدانند وبه تواناییهای خود اطمینان داشته باشند.ثانیا بتوانند بدون دغدغه خاطر وناراحتی با واقعیات زندگی مواجه شوند وکل وجودشان را همانگونه که هست بشناسند وبپذیرند،ثالثاٌ با آرامش خاطر واحساس امنیت وبا شوق وامید زندگی کننددانش آموزی که با بحران ومشکل روانی مواجه است توانایی ایستادگی دربرابر فشارهای وارده را ندارد ودرحل مشکلات به طور منطقی وسنجیده عاجز است وتعادل روانی بهم خورده ای دارد .چنین دانش آموزی جهت حل مشکل وبرقراری تعادل به مشاوره نیاز دارد. مشاورین ازعوامل مؤثر تأمین بهداشت روانی دانش آموزان درمدارس می باشند.استفاده ازخدمات راهنمایی ومشاوره درآموزش وپرورش، درنهایت به تأمین بهداشت روانی دانش آموزان منجر می شود.دربهداشت روانیف بهترزیستن وسلامت فکر وبهبود روابط اجتماعی ضرورت دارد.هدف اصلی بهداشت روانی تأمین سلامت فکر وروان و سالم سازی محیط فردی و اجتماعی است . مشاور بی آنکه کسی را به دوش بکشد یا به پیش و پس براند چشم انداز تازه ای را به ماجراهای ذهنی او می گشاید.چشم انداز و نگاهی که به آدمی مجال زیستن می دهد و فرصتی فراهم می کند تا فرد خودش را در ذهنش بازسازی کند و قدرتی را دراختیار فرد می گذارد تا با بهره گیری از آن نوع جدیدی از حضور را در پهنه ی روابط بین فردی تجربه کند . افزون بر این، مشاور وظیفه نظارت بر خویش را نیز بر دوش می کشد
بخشی از مهمترین فعالیتهای اجرایی که مشاوران می توانند در تامین بهداشت روانی دانش آموزان انجام دهند عبارتند از :
 1 -شناخت محدودیتهای روانی ، فیزیکی دانش آموزان
 2- ایجاد ارتباط صحیح و اصولی بین دانش آموزان و اولیای مدرسه
3 -فراهم آوردن فرصت مناسب برای دانش آموزان به منظور خودشناسی و یادگیری روشهای حل مساله و تصمیم گیری
 4- مصاحبه های فردی برای شناخت مشکلات دانش آموزان و راهنمایی آنها
 5-برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی با دانش آموزانی که مشکلات تحصیلی و خانوادگی و شخصی دارند
 6-تشویق دانش آموزان به همکاری های اجتماعی
 7- ایحاد هماهنگی بین فعالیتهای خانه و مدرسه به منظور بهبود وضعیت تحصیلی و رفتارهای دانش آموزان
 8 -برگزاری جلسات مستمر بحث و گفتگوبا دانش آموزان و تلاش در جهت حل مسائل و مشکلات آنان
 9- تشکیل جلسات مشاوره با خانواده و یاری دادن والدین برای رفع مشکلات دانش آموزان به شیوه ای درست
10- ارزیابی نیازها و بررسی مشکلات دانش آموزان در زمینه مسائل شخصی ،خانوادگی ،اجتماعی ،تحصیلی،اخلاقی و انضباطی
 11- تنظیم و اجرای برنامه های آموزشی در زمینه های رشد و پیشگیری و درمان مشکلات
 12- همکاری با معلمان و کمک به آنان در حل و فصل مشکلات دانش آموزان و شرکت درشوراهای مدرسه
13- انطباق دانش آموزان با محیط مدرسه ،معلم و دروس و ایجاد انگیزه های مناسب برای درس خواندن و عدم احساس ناتوانی درموارد شکست تحصیلی با نگاه جامع به اهداف و وظایف آموزش و پرورش .
تفکیک و مرز بندی دقیق بین راهنمایی و مشاوره ی تحصیلی با سایر ابعاد راهنمایی و مشاوره ازجمله راهنمایی و مشاوره تربیتی ، شغلی و حرفه ای اصولی و منطقی نیست .مشکلات دانش آموزان ،زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است که نیازمند دیدی جامع نگرو نظام مند به استعدادها و توانائیها و علائق، شخصیت ،ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهای محیطی است . مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه های روانی -اجتماعی دانش آموزان , با استفاده از متون و روشهای راهنمایی و مشاوره از طریق شیوه های مختلف فردی ،گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک می کند تا با بررسی های همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حلهای مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد.
یکی از روشهای مشخص کردن نقش مشاوران این است که ببینیم شاگردان،معلمان،مدیران و والدین (یعنی گروهی که مشاوران به آنها خدمت می کنند) آنها را چگونه درک می کنند.پیدا کردن آگاهی در این مورد، چگونگی پذیرش مشاوران را از طرف این افراد مشخص می سازد.
تحقیقاتی که راجرزدر زمینه فوق به عمل آمده،معلوم کرده است که بیشتر دانش آموزان معتقدند که برنامه راهنمایی روی هم رفته با ارزش می باشد،اما باید خاطر نشان ساخت که دانش آموزان مورد مشاوره راجرز ،جز در مورد انتخاب حرفه ورشته تحصیلی در بقیه موارد، برنامه راهنمایی را منبعی یاری دهنده تلقی نمی کنند شاید یکی از علل این موضوع عدم پذیرش مشاوران ازجانب شاگردان و نبودن تفاهم میان آنها باشد.
در رابطه با عقاید معلمان نسبت به مشاوران ،باید گفت که« پیرسون» مطالب زیر را یک انگیزه احتمالی عقاید خصمانه درباره مشاوران می داند.برای معلم قبول این که در مدرسه به وجود متخصصان روابط انسانی نیاز هست،مشکل می باشد.زیرا اعتراف به ضرورت وجود این گونه متخصصان،مستلزم این است که معلمان را محدود سازد و این همان چیزی است که معلمان نمی خواهند با آن روبه رو گردند.
مدیران هم نسبت به ضرورت وجود مشاوران در مدرسه ، عقاید مخالفی دارند. در مقاله ای از یک مدیر مدرسه که در مجله « لوک» نقل گردیده است، کار مشاوران را در مدرسه مربوط به مسئله شاگردانی که مدرسه را ترک می کنند،دارای کمترین ارزش می داند و معتقد بود که مشاوران از لحاظ آمادگی و خصوصیات شخصی در درجه دوم اهمیت قرار دارند.این مطلب توسط کاریکاتوری که به وسیله مدیر مذکور رسم شده بود،نمایان گردید این کاریکاتور روشن می ساخت که مشاوران در هر سطحی که مورد ارزیابی قرار گیرند، افرادی غیر مؤثرمی باشند. نتایج تحقیقات دیگر مربوط به قبول مشاوران از طرف اکثریت مدیران، نشان می دهد که آنها،مشاوران را افرادی همه کاره می دانند.با اینکه نظریات ذکر شده ظاهراً با هم مرتبط نیستند اما در واقع رابطه نزدیکی میان آنهاوجود دارد.در نظر گرفتن کار مشاور از لحاظ معیار اداری (برای مثال کارایی ) مخصوصاً با توجه به انتظارات نابجای مدیران ، صحیح به نظر نمی رسد. اختصاص دادن وظیفه ای به یک فرد و توقع اینکه آن فرد همه کاره باشد،نشانگر این است که مدیران جریان واقعی کار را مخفی نگه می دارند و بدون تردید اگر فردی را برای انجام کاری استخدام کنند و بعداً وظیفه دیگری به او محول کنند، او نمی تواند وظیفه اصلی خود را به خوبی انجام دهد. اما عقاید والدین درباره مشاوران دارای اهمیت خاصی می باشد.« اورایف » معتقد است که والدین وظایف مشاوران را به ترتیب ذیل درجه بندی می کنند:
1.برنامه ریزی
2. تلاش برای حل مسائل مدرسه
3. مشاوره با شاگردان در مورد حرفه آینده آنها
4.مشاوره با شاگردان درباره مسائل شخصی.
ضرورت فعالیتهای راهنمایی ومشاوره درمدارس
یکی از نهادهای اجتماعی، نهاد آموزش وپرورش است که مسئولیت مهمی درتربیت کودکان ،نوجوانان وجوانان بر عهده دارد .نگاه گسترده به نقش آموزش وپرورش به عنوان عاملی مؤثر در فعلیت بخشیدن به امکانات بالقوه وذاتی افراد ،انتقال اندوخته ی تجارب گذشتگان ،ارائه ارزشهای مطلوب،افزایش معلومات وایجاد مهارتهای لازم درافراد برای زندگی وبالاخره تسهیل مسیر حرکت وجودی آدمی به سوی کمال اهمیت این نهاد اجتماعی را بیش ازپیش نشان می دهد. گسترش کمی آموزش وپرورش نشانگر گرایش واستقبال همگان به اثر بخشی این نهاد وگسترش کیفی آن ناشی ازتوسعه معارف ،علوم ورشد بی وقفه تکنولوژی است که این دو بر پیچیدگی وظرافت جریان آموزش وپرورش افزوده است.بنا براین برای تحقق اهداف تعلیم وتربیت ورشد شخصیت کودکان ونوجوانان باید ازخدمات راهنمایی ومشاوره بخوبی استفاده کرد. نقش راهنمایی در آموزش وپرورش افراد به حدی است که عده ای ازصاحب نظران آن را به نوعی تعلیم وتربیت گفته اند وبعضی راهنمایی راتسهیل کننده جریان تعلیم وتربیت می دانند. اگر تربیت را به معنی نشو ونمادادن،زیاد کردن ،برکشیدن وبه حداعتدال سوق دادن آدمی بدانیم ، تعلیم رارشددادن آدمی درتسهیل جریان رشد وکمال آدمی خواهیم یافت. مهمترین عواملی که درضرورت راهنمایی ومشاوره وتوسعه آن درنظامهای آموزش وپرورش مؤثر بوده اند عبارتند از:
1-توجه به اصالت کودک وآموزش وپرورش وی
 2- وجود تفاوتهای فردی دردانش آموزان وضرورت شناخت وتوجه به این تفاوتها درامرآموزش وپرورش
 3- وجود استعدادهای عمومی واختصاصی در دانش آموزان وضرورت شناخت وپرورش تدریجی وسنجش آنها
 4- رشد جمعیت وافزایش گرایشها و علاقه مندی به تحصیل درسطوح مختلف وگسترش علوم وتکنولوژی
5- تراکم وتنوع واحدهای درسی دررشته های تحصیلی وضرورت انتخاب مناسب
 6- توسعه مشاغل وحرفه وضرورت انتخاب شغل مناسب
 7- تغییرنگرشها وارزشهانسبت به انتخاب رشته های تحصیلی وانتخاب شغل
 8-گسترش نیازهای جامعه به نیروی انسانی درسطوح مختلف مهارت
 9-وجود مسائل ومشکلات جسمانی،عاطفی، اجتماعی،رفتاری، تحصیلی وخانوادگی دردانش آموزان.
وظلیف کادر آموزشی و اداری مدرسه در قبال مشاوره و راهنمایی
جریان مشاوره و راهنمایی ، زمانی در مدارس موفق خواهد گردید که به عنوان جزئی از کل برنامه آموزشی مدرسه مطرح شود و هر کدام از پرسنل و کارکنان مدرسه اعم از مدیر و معاون و آموزگاران وظیفه خود را در قبال هسته مشاوره به خوبی انجام دهند.
مهمترین وظایف کادر آموزشی در برابر برنامه مشاوره و راهنمایی عبارتند از:
1. حمایت از برنامه های مشاوره کمک به مشاوره در جهت شناخت دانش آموزان و تسریع انجام کارهای مشاوره.
2.معرفی دانش آموزان مشکل دار توسط آموزگار به مشاور،جهت کمک و حل مشکل آنها.
3.هماهنگ کردن برنامه مشاوره با سایر برنامه های مدرسه.
4. همکاری با مشاوران در جهت شناسایی استعدادهای شاگردان.
راهنمایی دانش آموزان توسط مشاور
دانش آموزان یکی از قطبهای جریان آموزش و پرورش است . آموزش و پرورش زمانی مؤثر و مفید خواهد بود و به درستی انجام خواهد پذیرفت که دانش آموزان از آمادگی کافی در ابعاد جسمی ، ذهنی ، روانی ، اجتماعی و اخلاقی برخوردار باشد. چنانچه دانش آموزان از نظر جسمی ناراحت و بیمار باشند . آموزش و پرورش او بدرستی عملی نخواهدب ود و مطالب ارائه شده بخوبی یادگیری نخواهد شد. در این مورد ، ازطریق راهنمایی و مشاوره می توان دانش آموزان و خانواده او را با نکات ضروری در زمینه های مختلف به رفع مشکلات و نارسائیها اقدام کرد . از طریق راهنمایی و مشاوره می توان به پیشگیری و رفع بسیاری از موارد و مشکلات مبادرت ورزید و دانش آموزان را برای آموزش و پرورش آماده ساخت .
شرایط انجام مشاوره تحصیلی
شرایط لازم برای انجام مشاوره تحصیلی همانند سایر مشاوره هاست . معمولاً در مدارس اتاقی با عنوان اتاق مشاوره وجود دارد ، دانش آموزان می توانند به صورت مستقیم یا از طریق صندوق مشاوره با مشاور ارتباط برقرار کنند. پاسخهای خود را نیز می توانند بطور مستقیم از مشاور دریافت کنند یا به صورت ناشناس در بولتن مشاوره مطالعه کنند.
مشاوره تحصیلی در زمینه کاهش اضطراب از امتحان
اغلب افراد در جلسه امتحان و یا قبل از آن درجاتی از اضطراب را دارا هستند. دانستن مقداری اضطراب در شرایط امتحانی کاملاً طبیعی و گاهی حتی ضروریست . چون موجب بالا نگه داشته شدن سطح انگیختگی فرد شده و عملکرد او را بهبود می بخشد. اما در صورتیکه میزان این اضطراب ازحد طبیعی بالا برود باعث مختل شدن عملکرد فرد خواهد شد . بنابراین مشاور تحصیلی تلاش می کنند با آموزش شیوه صحیح مطالعه ، بالا بردن کارایی حافظه و استفاده بهینه از زمان، دانش آموز به مراکز اختصاصی تر ارجاع داده می شود.
مشاوره تحصیلی در زمینه آموزش شیوه های صحیح مطالعه و روشهای بهسازی حافظه
برخی از دانش آموزان با وجود اینکه افت تحصیلی نشان نمی دهند. اما ممکن است نیاز به آموزش شیوه های صحیح مطالعه و روشهای بهسازی حافظه داشته باشند. آموزش چنین روشهایی می تواند به جلوگیری از اتلاف وقت دانش آموز و بالا بردن بهره وری او کمک کند. برنامه ریزی برای مطالعه ، رعایت اصول یادگیری در برنامه ریزی برای مطالعه ، رعایت ویژگیهای حافظه های مختلف می تواند به دانش آموز کمک کند تا روش مطالعه صحیحی داشته باشد و نتیجه بهتری کسب نماید.
مشاوره تحصیلی در زمینه بررسی افت تحصیلی
برخی از دانش آموزان ممکن است دچار افت تحصیلی شوند. برخی از این دانش آموزان خود به مشاوره تحصیلی مراجعه می کنند و برخی توسط مسئولین مدرسه به مشاور مدرسه معرفی می شوند. در هر حال مشاور تحصیلی به بررسی علل مختلف افت تحصیلی می پردازد و برای بررسی احتمال وجود عمل خانوادگی از خود دانش آموز و خانواده او کمک می گیرد. عوامل مدرسه را نیز مورد بررسی قرار می دهد و همچنین به بررسی سلامت جسمی و روانی دانش آموز می پردازد.
شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قرار دارد. بعد ازپیدا کردن علت ، مشاور به کمک دانش آموز و در صورت لزوم خانواده و مسئولین مدرسه به رفع آن علت اقدام می کنند. یا اینکه راهنماییهایی به دانش آموزان برای رفع علت ارائه می شود و پیشرفت او مورد پیگیری قرار می گیرد . از جمله این راهنمایی شامل شیوه افزایش انگیزش دانش آموز ، آموزش شیوه های صحیح مطالعه ، آموزش شیوه های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره خواهد بود.
مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته و راهنمایی شغلی
در این زمینه مشاور به دانش آموز کمک می کند با اطلاع از ویژگی ها و شرایط خود ، رشته ها و شرایط جامعه تصمیم مناسبی در مورد انتخاب رشته تحصیلی اش اتخاذ کند. چنین فرایندی چه در سال اول دبیرستان و برای انتخاب رشته تحصیلی دوره متوسطه صورت بگیرد و چه برای انتخاب رشته دانشـگاهی تفاوت چندانی نمی کند. آشنـایی مـشاور با ویژگیها و مـقررات مـوجود مربـوط به هـر دوره ( متوسط یا دانشگاهی ) بسیار حائز اهمیت است . مشاور تلاش می کند علاوه بر اینکه مراجع را از جنبه های مختلف هوشی ، استعداد و علایق شناسایی کند بلکه این شناخت را با شناختهای خود دانش آموز در هم می آمیزد وبا در نظر گرفتن مقررات بیرونی و شرایط ویژه جامعه اقدام به تصمیم گیری کنند. ویژگیهای خود دانش آموز که باید شناسایی شوند. عبارتند از : میزان بهره هوشی ، نمرات تحصیلی او ، تعیین نقاط قوت و ضعف او در دروس مختلف ، بررسی علایق و استعدادهای او در زمینه رشته ها و مشاغل . برای اینکار گاهی مشاور از آزمونهایی چون تست هوش ، آزمون رغبت سنج و آزمونهای سنجش استعداد کمک می گیرد. از سوی دیگر باید دانش آموز شناخت کاملی نیز از خود رشته تحصیلی بدست آورد. اینکه چه دروسی در آن مطالعه می شوند ، آینده شغلی آن چیست ؟
 
 
نتیجه گیری
برنامه های راهنمایی مدارس را در گذشته به صورت تأمین نیازمندیهای آموزشی،حرفه ای،روانی و اجتماعی کودکان تشریح کرده اند.اما اغلب برنامه های راهنمایی در راه تأمین یک یا دو منظور اقدام نموده وبقیه اهداف را در درجه دوم اهمیت قرار داده و فقط به طور اتفاقی در برآوردن آنها اقدام کرده است،امروز در برنامه های مشاوره به همه جنبه های ذکر شده در بالا توجه می شود،به عبارت دیگر مشاوره میدان عمل خود را توسعه داده ودراختیار دانش آموزان در همه ی مقاطع تحصیلی قرار داده است.
در گذشته مشاوره خدمتی رسمی ولی سازمان نیافته بودکه به انتخاب شغل محدود می گشت وامروز به صورت یک سلسله خدمات راهنمایی وشخصی بسیار پیشرفته وهماهنگ درآمده است،بنابراین مشاوره شامل تمام جنبه های رشدوتکامل شاگرد است.در گذشته راهنما شخصی ناصح بود وامروز نقش مشاور،ارزیابی کننده ی پیشرفت فرد،کمک دهنده به او در حل مشکلات ،رابط بین خانه ومدرسه و هماهنگ کننده ی فعالیتهای راهنمایی کارمندان ومعلمین ،طرف مشورت در تنظیم برنامه درسی است.
در گذشته وظایف راهنمایی ومشاوره به عهده ی معلمین ومدیرانی بود که برای این کار تربیت نشده بودند وامروزگرایش به این است که در مدارس یک نفر مشاور یا متخصص راهنمایی تربیت شده وجود داشته باشد.در گذشته منظور مدرسه فقط دادن تعلیمات وتنها چیزی که ارزشیابی می شد،تواناییهاوعدم تواناییهای ذهنی کودک بود،وبر حسب تواناییهایی که داشت ویا به علت نداشتن استعدادهای مورد نیاز به او توصیه می شد که فلان رشته راانتخاب کند ویا فلان دوره را انتخاب نکند،اما امروز پیشرفت همه جانبه ی کودک مورد نظر مدارس جدید می باشدوتنها به کسب مهارتهای آموزشی ویادگیری های درسی اکتفا نمی شودبلکه هدف، رشد همه جانبه شخصیت کودک می باشد تا به جایگاه و مقام یک فرد بزرگسال کامل برخورداراز سلامت روان برسد.ازجمله اموری که مورد توجه است،سازگاریهای حرفه ای،اجتماعی وشخصیتی اوست،مفهوم تازه ی آموزش وپرورش عبارت است از سازگاری با موقعیت های زندگی و خدمات راهنمایی با هدف حمایت از مدارس وایجاد تسهیلات لازم برای رسیدن به آن سازمان یافته است.
برنامه ی جدید راهنمایی با تأکید بر رشد سلامت روان کودک گسترش می یابد ولذا اجرای آن به صورت توجه به همه ی جوانب رشد کودک وهمگی ابعاد شخصیت اوبرروش قدیمی تشخیص ودرمان برتری چشمگیری یافته است با این تعبیر لزوم وگسترش خدمت راهنمایی ومشاوره در تمام مقاطع تحصیلی ازابتدایی تا دبیرستان یک ضرورت مسلم در همه جوامع پیشرفته است.


 
 
منابع ومأخذ
1.قشلاقی،محمد:روان شناسی مشاوره وراهنمایی،چاپ اول،انتشارات مانی،12373
2-نوابی نژاد،شکوه:راهنمایی و مشاوره،چاپ اول،انتشارات معاصر،1373
3-احمدی ،سید احمد : مبانی و اصول راهنمایی و مشاوره ،انتشارات سمت
4- حسینی (بیرجندی) ،سید مهدی : راهنمایی و مشاوره تحصیلی، انتشارات سمت
5- صافی ، احمد : اصول و فنون راهنمایی و مشاوره در دوره های تحصیلی، انتشارات رشد
6- اردبیلی،یوسف: اصول و فنون راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش، انتشارات بعثت
7-   اردبیلی یوسف اصول و فنون راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش چاپ اول نشر بعثت تهران 1372
8-   ال جورج ریکیو کریستیان تدازیس(روانشناسی و مشاوره)ترجمه فلاحی محسن حاجیلو چاپ اول نشر رشد تهران 1374
9-   حسینی بیرجندی سید مهدی راهنمایی و مشاوره تحصیلی چاپ چهارم انتشارات رشد تهران1381
10-   شفیع آبادی عبداله راهنمایی تحصیلی و شغلی چاپ سوم نشر دانشگاه پیام نور تهران 1371
11-   صافی احمد اصول و فنون راهنمایی و مشاوره درطول تحصیلی چاپ سوم انتشارات رشد تهران 1381
12-   قاضی قاسم زمینه ی مشاوره و راهنمایی چاپ نهم انتشارات دانشگاه تهران تهران1385
13   اعلایی غلامحسین ارزشیابی ملاکهای هدایت تحصیلی نظام جدید متوسطه پایانامه کارشناسی ارشد به راهنمایی هاشم فردانش دانشگاه تربیت مدرس تهران 1371